Χρονικός Προγραμματισμός Έργων
Ο σχεδιασμός, ανάλυση, προγραμματισμός & έλεγχος των μεγάλων έργων είναι από τις πιο σύνθετες εργασίες των μηχανικών. Καθώς το θέμα αποτελεί αντικείμενο άλλου μαθήματος, εδώ θα αναφερθούμε εισαγωγικά στα εργαλεία βελτιστοποίησης που παρέχει στον μηχανικό η επιχειρησιακή έρευνα ώστε να αντεπεξέλθει με επιτυχία στο όλο έργο.
Οι δύο βασικές μεθοδολογίες που έχουν αναπτυχθεί είναι οι:
- PERT (Project Evaluation & Review Technique): Μεθοδολογία αξιολόγησης & παρακολούθησης έργου
- CPM (Critical Path Method): Μέθοδος Κρίσιμης Διαδρομής
Και οι δύο μεθοδολογίες βασίζονται στην ίδια φιλοσοφία και χρησιμοποιούν τις ίδιες τεχνικές με αποτέλεσμα σήμερα να θεωρούνται σαν μία ενιαία μέθοδος προγραμματισμού και ελέγχου μεγάλων έργων.
Δικτυακή Απεικόνιση ενός Έργου
Για να εφαρμοστεί η μεθοδολογία PERT/CPM χωρίζουμε το έργο σε επί μέρους δραστηριότητες με λεπτομερές χρονοδιάγραμμα έναρξης και περάτωσης κάθε δραστηριότητας καθώς και όλων των διασυνδέσεών τους.
Το όλο έργο απεικονίζεται σε μορφή δικτύου όπου ο κάθε κλάδος είναι μια δραστηριότητα, ενώ ο κάθε κόμβος είναι ένα γεγονός και ταυτόχρονα αποτελεί το σημείο εκκίνησης ή ολοκλήρωσης όσων δραστηριοτήτων ξεκινούν ή καταλήγουν εκεί.
Κατά την απεικόνιση πρέπει να τηρούνται ορισμένοι κανόνες ή περιορισμοί.
- Ένα γεγονός συμβαίνει μόνο όταν όλες οι δραστηριότητες που οδηγούν σε αυτό έχουν ολοκληρωθεί (π.χ.: το γεγονός 6 θα συμβεί μόνο όταν ολοκληρωθούν οι δραστηριότητες D & F).
- Μια δραστηριότητα μπορεί να αρχίσει μόνο όταν συμβεί το γεγονός που προηγείται αυτής (π.χ.: οι δραστηριότητες B & E θα αρχίσουν μόνο όταν συμβεί το γεγονός 2).
- Ένα γεγονός δεν μπορεί να συμβεί δυο φορές δηλαδή οι δραστηριότητες δεν μπορεί να σχηματίζουν βρόγχο (π.χ.: δεν μπορεί να τοποθετηθεί δραστηριότητα που να αρχίζει με το γεγονός 7 και να τελειώνει με το γεγονός 2).
- Κάθε γεγονός έχει προηγούμενη και επόμενη δραστηριότητα εκτός από την έναρξη και το τέλος του έργου.
Η σχεδίαση του δικτύου γίνεται σε τρεις φάσεις.
Στη πρώτη φάση αναλύεται το όλο έργο σε επί μέρους δραστηριότητες και καταρτίζεται ο αναλυτικός πίνακας δραστηριοτήτων. Οι δραστηριότητες ομαδοποιούνται σε κατηγορίες (ως προς τα απαιτούμενα μέσα, τοποθεσία, μέθοδο, κλπ.)
Για παράδειγμα, δίνεται ένας απλοποιημένος πίνακας με τις δραστηριότητες κατασκευής ενός κτίσματος:
| A | Κατασκευή σκελετού |
| B | Κατασκευή σκεπής |
| C | Κατασκευή τοιχοποιίας |
| D | Συλλέκτες νερού σκεπής |
| E | Υδραυλικές εγκαταστάσεις |
| F | Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις |
| G | Αποχέτευση |
| H | Σοβατίσματα |
| I | Βαψίματα |
Στη δεύτερη φάση καταρτίζεται ένα πρόχειρο δίκτυο με τη φυσιολογική σειρά των δραστηριοτήτων βάσει του αρχικού πίνακα, των αλληλεξαρτήσεων. Η σειρά αυτή προκύπτει και από τυχόν περιορισμούς λόγω τεχνικών δυνατοτήτων, προσωπικού, υλικών ή πολιτικής.
Στη φάση αυτή μπορεί να επίσης προκύψουν βελτιώσεις του δικτύου είτε με περαιτέρω ανάλυση σύνθετων δραστηριοτήτων ή με τη σύνθεση επί μέρους δραστηριοτήτων σε μία, ή ακόμη και με τη προσθήκη τεχνητών δραστηριοτήτων μηδενικού χρόνου με σκοπό την επισήμανση κάποιας αλληλουχίας.
Για να αποφύγουμε τυχόν παραλείψεις ή λάθη στη σειρά σχεδίασης, για κάθε μια δραστηριότητα θέτουμε τα παρακάτω ερωτήματα:
Α) Ποιες δραστηριότητες πρέπει να έχουν τελειώσει πριν αρχίσει η τρέχουσα;
Β) Ποιες δραστηριότητες πρέπει ή μπορούν να αρχίσουν μόλις τελειώσει η τρέχουσα;
Γ) Ποιες δραστηριότητες είναι ανεξάρτητες και μπορούν να συμβούν παράλληλα με τη τρέχουσα;
Στη τρίτη φάση γίνεται η ανασύνταξη του δικτύου και η βελτίωση της σχεδίασης ώστε να είναι παραστατικό, γίνεται η αρίθμηση των γεγονότων, και γίνεται η σύνταξη του οριστικού πίνακα δραστηριοτήτων και του χρονικού πίνακα που προκύπτει από αυτόν.
Κατά την ανασύνταξη του διαγράμματος αποφεύγονται κατά το δυνατόν οι διασταυρώσεις δραστηριοτήτων, τυχόν καμπύλα τμήματα αντικαθίστανται με ευθύγραμμα και διατάσσονται τα γεγονότα με σαφή χρονική σειρά από αριστερά προς τα δεξιά.
Ο χρονικός πίνακας δραστηριοτήτων περιέχει και τις εκτιμήσεις για τη χρονική διάρκεια όλων των δραστηριοτήτων. Ένα σημαντικό πρόβλημα στη σύνταξη του είναι η χρήση της ίδιας Χρονικής Μονάδας (ώρα, ημέρα, εβδομάδα, μήνας, κλπ.) για όλες τις δραστηριότητες. Σε σύντομα έργα συνήθως χρησιμοποιείται η ώρα ενώ σε μεγαλύτερα έργα χρησιμοποιείται η εβδομάδα.
Για την εκτίμηση της διάρκειας μιας δραστηριότητας λαμβάνουμε υπ’ όψιν το διαθέσιμο προσωπικό, τον αριθμό και τη κατάσταση των μηχανημάτων, το είδος των υλικών, τη μέθοδο εργασίας, την τοποθεσία, τις συνθήκες εργασίας, τον καιρό, αλλά και τη πολιτική της διοίκησης.
Τελικό Διάγραμμα και Χρονικός Πίνακας Δραστηριοτήτων
| Δραστηριότητα | Προαπαιτούνενες | Χρον. Διάρκεια (Εβδ.) | |
| A | Κατασκευή σκελετού | - | 4 |
| B | Κατασκευή σκεπής | A | 2 |
| C | Κατασκευή τοιχοποιίας | A | 3 |
| D | Συλλέκτες νερού σκεπής | B | 5 |
| E | Υδραυλικές εγκαταστάσεις | C | 2 |
| F | Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις | C | 1 |
| G | Αποχέτευση | D, E | 6 |
| X | Τεχνητή Δραστηριότητα | D, E | 0 |
| H | Σοβατίσματα | X, F | 4 |
| I | Βαψίματα | G, H | 3 |
