Άρθρο: Μέθοδοι εντοπισμού μη αναλυτικών σφαλμάτων στο εργαστήριο κλινικής χημείας
Περίληψη
Τα χονδροειδή λάθη αποτελούν μια μεγάλη κατηγορία σφαλμάτων τα οποία συμβαίνουν συνήθως πριν ή μετά την ανάλυση. Πρόκειται για λάθη οφειλόμενα κατά το πλείστον στον ανθρώπινο παράγοντα (σφάλματα δειγματοληψίας, γραμματειακά λάθη) ή σε αστοχίες του υλικού (βλάβη αναλυτών, ελλιπή συντήρηση αναλυτών, φυγοκέντρων κ.α.). Η ανίχνευσή τους είναι άλλες φορές εύκολη (π.χ. βλάβη αναλυτή) και άλλες φορές εξαιρετικά δύσκολη (γραμματειακά λάθη, σύγχυση δειγμάτων). Η δραματική αλλοίωση που επιφέρουν στα αποτελέσματα των ασθενών καθώς και η μεγάλη συχνότητά τους (συνολικά το 90% των εργαστηριακών σφαλμάτων) καθιστά απαραίτητη την υιοθέτηση από το εργαστήριο κατάλληλων μεθόδων εντοπισμού τους.
Η σημαντικότερη από αυτές τις μεθόδους είναι οι «διαφορές δέλτα». Πρόκειται για τις διαφορές των σημερινών τιμών του δείγματος ενός ασθενούς σε σχέση με τις προηγούμενες τιμές του. Οι διαφορές αυτές συγκρίνονται με συγκεκριμένα όρια αναφοράς τα οποία υπολογίζονται μέσα στο εργαστήριο, είτε με βάση τη βιολογική διακύμανση της ουσίας είτε εφαρμόζοντας στατιστική ανάλυση. Προτιμότερη μέθοδος είναι η χρήση των εκατοστημορίων. Αποδεκτές τιμές διαφορών δέλτα θεωρούνται εκείνες που βρίσκονται μεταξύ 5 και 95 εκατοστημορίου. Τιμές διαφορών δέλτα έξω από τα όρια αυτά θεωρούνται ακραίες τιμές και πρέπει να αναζητηθεί η αιτία που τις προκάλεσε. Οι ακραίες τιμές μπορεί να οφείλονται είτε σε χονδροειδές λάθος είτε σε δραματική επιδείνωση ή βελτίωση της υγείας του ασθενούς. Προτού δοθεί απάντηση στον ασθενή θα πρέπει να αναζητηθεί τι από τα δύο συμβαίνει.
Άλλες μέθοδοι οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν παράλληλα με τις διαφορές δέλτα είναι το «χάσμα ανιόντων» και οι «κρίσιμες τιμές». Το χάσμα ανιόντων αφορά αναλυτές που προσδιορίζουν συγκεντρώσεις ιόντων. Υπολογίζεται συνήθως από τη σχέση: [Na+]– [HCO3-] - [Cl-]. Tιμές χάσματος ανιόντων μεγαλύτερες από 24 mmol/lt ή μικρότερες από 2 mmol/lt θεωρούνται ακραίες και θα πρέπει να επιβεβαιωθεί τυχόν δραματική επιδείνωση της υγείας του ασθενούς ή να αναζητηθεί βλάβη στον αναλυτή.
Οι κρίσιμες τιμές είναι τιμές που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υγεία του ασθενούς. Είναι δυνατόν όμως να οφείλονται και σε χονδροειδές σφάλμα. Σε αυτή την περίπτωση πριν από την απόδοση των αποτελεσμάτων οφείλουμε να επαναλαμβάνουμε την μέτρηση και να ελέγχουμε το ιστορικό του ασθενούς.
Πατήστε εδώ για να δείτε το κείμενο σχετικής διάλεξης στην Ελληνική Εταιρεία Κλινικής Χημείας